Bütün avtomobil istehsalçıları müxtəlif texniki xarakteristikaları reklam edərək, 0-dan 100 kilometrə qədər olan sürət dinamikasını nümayiş etməklə öz məhsuluyla lovğalanmağı sevir.Amma demək olar ki, heç bir avtomobil şirkəti tormozlam müddəti barədə məlumat vermir.Belə məlumatlar haqda sürücüləri xəbərdar etmək lazımdır ki, yolda hərəkət edən obyekti ani olaraq dayandırmaq olmaz.Təbii ki, tormoz sisteminin xüsusiyyətlərinə görə hər avtomobildə öz fərdi tormoz yolu mövcudur.Amma müəyyən sürətdə istənilən avtomobilin hansı tormoz yolunu bildirən ortalama göstəricilərin cədvəli var.Hər bir sürücüyə bunları bilməyi məsləhət görürük.
Təbii ki, anlamaq lazımdır ki,avtomobilin sürəti nə qədər yüksəkdirsə, tormoz yolu bir o qədər uzanacaq.Həmçinin hava şəraiti,yol örtüyü və avtomobilin şinlərini nəzərə almaq lazımdır.Amma vurma cədvəli kimi müxtəlif sürətdə tormoz yolunun parametrlərini bilsəniz, siz düzgün ara məsafəsini seçərək qəzadan yayınmaq şanslarınızı artırmış olacaqsınız.Xüsusilə bu, yeni sürücülük vəsiqəsi alan sürücülər üçün daha əhəmiyyətlidir.
Əlbəttə, istənilən tormoz yolu avtomobilin hərəkətinin sürətindən asılıdır. Amma bu hələ hər şey deyil.Bu, və ya digər nəticəni göstərəcək nəqliyyat vasitələri, yol və hava şəraiti, avtomobilin texniki vəziyyəti və şinlərin köhnəlməsi kimi texniki göstəricilərdən asılıdır.
Bu hələ son deyil.Həmçinin yolda sürücünün reaksiyası əhəmiyyətli rol oynayır. Yekunda tormoz yolu sürücünün yolda təhlükəyə reaksiya verməsindən çox asılıdır.
Müəyyən sürətlər vaxtı tormoz yolunun orta göstəricilərini sizə təqdim edirik.Bu cədvəldə siz iki əsas əhəmiyyətli parametrə diqqət yetirin, hansılar ki, avtomobilin tormozlanmasının yekun məsafəsinə təsir edir.
Tormoz yolunu görmək imkanı, sizin sürətinizdən və tormozlamadan əvvəl reaksiyanızdan asılıdır. Sürət həddi artdıqca tormoz pedalını basaraq daha sürətli qərar qəbul edib reaksiya verməlisiniz.Yüksək sürətdə siz hələ ki,müəyyən vaxt ərzində tormozlama haqqında qərar qəbul edənə kimi, tormozun pedalını basana kimi hansısa məsafəni keçmiş olacaqsiniz ki, bu da tormoz yolunun yekun göstəricisində əks ediləcək.
Tədqiqatlar göstərir ki, tormoz pedalını basmağa qərar qəbul etməzdən əvvəl orta hesabla sürücü əlavə məsafə keçmiş olur.Müəyyən sürətlərdə alınmış nəticələr (tormozun pedalının basması anından) tormoz yolunun orta göstəricisi olaraq toplanır. Tədqiqat nəticəsində tormoz pedalını basmazdan əvvəl bizim reaksiyamızı nəzərə alaraq, tormoz yolunun əlavə məsafəsi haqqında alınmış ümumi göstəricilər hesablanıb.
| Sürət | Tormoz pedalını basana gədər olan məsafə | Tormozlamanın başlanğıc anından olan tormoz yolu | Tormoz yolunun ümumi uzunluğu |
| Saatda 32 km | 6m | 6m | 12m və ya üç avtomobil uzunluğu |
| Saatda 48km | 9m | 14m | 23m və ya altı avtomobil uzunluğu |
| Saatda 64km | 12m | 24m | 36m və ya doqquz avtomobil uzunluğu |
| Saatda 80km | 15m | 38m | 53m və ya on üç avtomobil uzunluğu |
| Saatda 96km | 18m | 55m | 73m və ya on səkkiz avtomobil uzunluğu |
| Saatda 112km | 21m | 75m | 96m və ya iyirmi dörd avtomobil uzunluğu |
Artıq dediyimiz kimi tormoz yolu müxtəlif amillərdən asılı olaraq fərqlənə bilər. Tormoz yoluna birbaşa təsir edə bilən əsas amillər:
Yuxarıdakı şəkildə və cədvəldə gördüyünüz kimi avtomobilin yüksək sürətlə hərəkəti tormoz yolunun artmasına səbəb olur. Həmçinin tormoz pedalını basmazdan əvvəl verilən reaksiyanın sürəti də rol oynayır. Orta hesabla insanların əksəriyyətində yolda fövqal vəziyyətə reaksiya sürəti və tormozlama haqqında qərarın qəbul olunması vaxtı təxminən eynidir.Cədvəldə gördüyünüz kimi sürətin yüksək olması tormoz pedalını basana gədər olan məsafəni artırır.Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, reaksiyamızın sürəti dəyişmir.
Sürücülərin sürət rejimini pozmaması üçün bu əsaslı arqumentdir. Xüsusilə şəhər daxili yollarda. Buna görə əksər şəhər daxili yollarda sürət həddi saatda 60 kilometr müəyyən edilib.
Həmçinin bilmək lazımdır ki, nəm və ya buz bağlamış yolda da tormoz yolu əlbəttə ki, artır. Məsələ ondadır ki, sürüşkən səth üzərində avtomobilin yolla təması azalır və tormoz yolunun artmasına səbəb olur.
Məsələn, buzlu yolda istənilən avtomobilin tormoz yolu dəfələrlə arta bilər!
Alkoqollu içkidən və yaxud narkotik vasitələrdən istifadə edilməsi nəticəsində müəyyən edilən sərxoşluq vəziyyətində avtomobili idarə etmək də nəqliyyat vasitəsinin yekun tormoz yoluna təsir edir. Məsələ ondadır ki, alkoqol və ya narkotik maddələr də sürücünün reaksiya vermək sürətini bir neçə dəfə aşağı salır. Amma bu kənardan gözə çarpmıya bilər. Lakin unutmaq olmaz ki, yolda adətən hər şeyi millisaniyələr həll edir. Bu səbəbdən də sərxoş vəziyyətdə olan sürücü sükan arxasında çox təhlükəlidir. Çünki qəflən tormozlanma halında alkoqollu və ya narkotik sərxoşluq vəziyyətində olan sürücü laızm olan an təəssüf ki, əyləci gec basmaqla reaksiya verəcək. Nəticədə avtomobil dayanmağa başlamazdan əvvəl, əlavə olaraq kifayət gədər məsafəni keçəcək ki, yekunda bu artıq metrlərin tormoz yollarını artıracaq.
Şinlər də həmçinin avtomobilin yekun tormoz yoluna təsir edəcək əhəmiyyətli amildir. Birincisi, tormoz yolunun məsafəsi şinin protektorunun köhnəlmə dərəcəsindən, həmçinin markasından asılıdır. Təbii ki,şinlər nə qədər daha bahalı markadan və modeldən olarsa, bir o qədər yer ötüyü ilə təması təmin etmiş olacaq. Bundan başqa, yaş yolda, tormoz yolu rezinin protektorunun vəziyyətindən və onun spesifikasiyasından asılıdır. Əgər rezin köhnəlibsə, onda protektorun dərinliyi kiçik olacaq və şinlərdən suyun kifayət qədər xaric olması qeyri-mümkün olacaq. Nəticədə yol örtüyü ilə şinlərin təması zəifləyəcək, bu da öz növbəsində tormozlama vaxtı avtomobilin tormoz yoluna təsir edəcək.
Yadda saxlamaq lazımdır ki, şinlərin təzyiqi avtomobil istehsalçısının tövsiyələrinə uyğun olaraq tənzimlənməlidir. Unutmayın ki, şinlərdə aşağı təzyiq istənilən yolda tormoz yolunun artmasına gətirib çıxaracaq. Buna görə də yalnız şinlərin vəziyyətini izləyərək vaxtında onları dəyişdirmək azdır, həm də vaxtaşırı onlarda təzyiqi yoxlamaq çox vacibdir.
Əlbəttə, istənilən avtomobil yalnız münasib texniki vəziyyətdə yola çıxmalıdır. Bunun üçün vaxtaşırı avtomobilin bütün əhəmiyyətli sistemlərinin plan diaqnostikasını keçirmək, həmçinin vaxtında texniki xidmət göstərmək və təmiri həyata keçirmək lazımdır.
Unutmayın ki, avtomobilin texniki vəziyyəti tormozlama anında tormoz yoluna birbaşa təsir edir.
Məsələn, pis tormoz qəlibləri, tormoz diskləri və ya barabanlar, köhnə tormoz mayesi tormoz yolunun iki dəfə artmasına gətirib çıxara bilər.
Həmçinin onu da bilmək lazımdır ki, nəqliyyat vasitəsinin texniki vəziyyətindən başqa siz avtomobili təmiz vəziyyətdə saxlamalısınız. Məsələn, ön şüşənin yolda çirkli olması pis görməyinizə səbəb ola bilər ki, bu da tormoz pedalının gec istifadəsi ilə nəticələnə bilər. Sonda tormoz yolunun həddən artıq çox olması qəza ilə yekunlaşa bilər.
Həmçinin çirkli qabaq faralar günün qaranlıq vaxtında yolu az işıqlandıra bilər. Bu halda sizin yolda vaxtında təhlükəni görməmək riskiniz artır, bununla da tormoz yolunu uzadıb çox gec reaksiya verəcəksiniz.
Sükan arxasında oldugda maksimal dərəcədə diqqətli olmalıyıq. Amma təəssüf ki, bizi yolda çox şey yayındırır. Bu səbəbdən də sükan arxasında vaxtında reaksiya vermək sürəti azalır.Bu da öz növbəsində yol-nəqliyyat hadisəsinə səbəb olur.
Məsələn, sürücünün əsas düşməni mobil telefon, smartfon və planşetdir. Ölkəmizdə qüvvədə olan qanunvericiliyə əsasən sükan arxasında mobil telefondan istifadə qadağandır.Amma təəssüf ki, bu qanuna çox az adam riayət edir.
Bu qadağa əslində əbəs yerə tətbiq olunmayıb. Məsələ ondadır ki, tədqiqatlara əsasən, sükan arxasında mobil telefonla danışıqlar sürücünün diqqətini yayındırır. Həmçinin mobil telefona görə sürücünün reaksiyası da aşağı düşür. Məsələn, rəsmən müəyyən edilib ki, sürücü hərəkət zamanı mobil telefonla danışarkən özünü yüngül alkoqollu sərxoş vəziyyətdə avtomobili idarə edən kimi aparmağa başlayır. Niyə belə olur? Çünki, beyinimizin imkanları sonsuz deyil və eyni zamanda həddən artıq çox informasiya emal edə bilmir. Nəticədə sükan arxasında telefonla danışarkən vaxtında reaksiya vermək bacarığımız bir neçə dəfə aşağı düşür. Bu da qəza ilə bitir. Gec verilən reaksiya: gec pedala basmaq və tormoz yolunun artması deməkdir.
